Na de gezellige kerstdagen is het de beurt aan de jaarwisseling. Voor iedereen is dit een vanzelfsprekend iets. Gezellig met vrienden en familie de jaarwisseling vieren en elkaar het allerbeste wensen voor het nieuwe jaar met een mooie en bijzondere nieuwjaarswens. Maar wat velen vergeten is waar en hoe het eigenlijk ontstaan is. Waarom steken we vuurwerk af? Waarom wensen we elkaar met nieuwjaarswensen veel voorspoed in het nieuwe jaar?
In dit artikel zul je meer lezen over de oorsprong en de historische ontwikkeling van de oud en nieuw. Hiermee kun jij voor 2024 een goede indruk maken door iets te vertellen over de oorsprong van dit feest.
De oorsprong
In het midden van de 16de eeuw begon Nieuwjaar in verschillende streken op een andere datum: op 1 maart, op Pasen, op kerstdag óf op 1 januari. In 1563 besliste de Franse koning Karel IX dat 1 januari voortaan nieuwjaarsdag zou zijn. Op 16 juni 1575 nam Luis de Requesens y Zúñiga dezelfde beslissing voor de Zuidelijke Nederlanden. Na de invoering van de gregoriaanse kalender in 1582 haalde 1 januari het als nieuwjaardag in steeds meer landen in Europa en daarna de wereld (met vandaag nog steeds als grote uitzondering het Chinese nieuwjaar).
Oorspronkelijk werd in sommige streken acht dagen na Kerstmis de besnijdenis van Christus herdacht, maar hieraan wordt al lange tijd geen aandacht meer geschonken. Nieuwjaar is dus geen uitsluitend christelijk feest, want alle levensbeschouwingen vieren namelijk de overgang van oud naar nieuw.
Oudejaarsavond
Het vieren van de overgang van oud naar nieuw vangt aan op oudejaarsavond. Sommigen spreken van Silvesteravond, naar de gelijknamige paus uit de vierde eeuw. De heilig verklaarde paus wordt door katholieken immers op 31 december gevierd, wat tevens ook zijn sterfdag is. Op oudejaarsavond komen families en vrienden vaak bijeen voor een uitgebreide feestmaaltijd. In tegenstelling tot op kerstavond kiezen heel wat mensen ervoor om uit eten te gaan in één van de vele restaurants die een oudejaarsmenu aanbieden. Volgens een recente studie van Oivo zou het gaan om één op de tien feestvierders. Oudejaarsavond is dan ook minder een familieaangelegenheid en wordt niet uitsluitend thuis gevierd. Veel mensen trekken rond middernacht naar het centrum van de stad om het vuurwerk te bewonderen. Sommigen gaan daarna nog uit en dansen tot in de vroege uurtjes.
Aftellen en champagne!
Wanneer het bijna middernacht is, wordt luidkeels afgeteld naar het nieuwe jaar. Hierbij wordt in de meeste gevallen geklonken met champagne, die wordt gezien als een gelukswijn. Champagne zoals we die nu kennen, als een schuimende wijn, werd pas vanaf het begin van de 18de eeuw op regelmatige basis gemaakt. Niet iedere parelende wijn mag zich zomaar champagne noemen. Dat mogen enkel die wijnen uit de champagnestreek die volgens een bepaalde methode zijn gemaakt. De grenzen van die regio werden in 1927 wettelijk vastgelegd. De laatste jaren zijn de Spaanse en Italiaanse varianten (cava en prosecco) aan een opmars bezig. Over waarom mensen klinken met glazen bestaan verschillende theorieën.
Volgens sommigen klinken we omdat dat de boze geesten zou verjagen. Anderen beweren dan weer dat de gewoonte een voorzorgsmaatregel uit de middeleeuwen is. Om er zeker van te zijn dat de aangeboden drank geen gif bevatte, tikte men de bekers vrij hard tegen elkaar. Daardoor spatte de wijn op en vermengden de dranken zich met elkaar. Als één van de partijen daarna niet dronk, wekte dat argwaan op. Vandaag de dag is het klinken van de glazen eerder een teken van genegenheid en goede wil dan van veiligheid en argwaan. Na het klinken geven zeggen de feestvierders ‘gelukkig Nieuwjaar’ en geven ze elkaar een aantal kussen. Dat zijn er doorgaans drie, al worden er in sommige streken van ons land ook vier kussen gegeven om het nieuwe jaar in te zetten.
Afsteken van vuurwerk
Ter ere van de jaarwisseling wordt tegenwoordig veel vuurwerk ontstoken. Vroeger klonken kanonschoten door de straten, maar via China is vuurwerk ook in onze contreien populair geworden en heeft het de plaats ingenomen van de kanonschoten. In de 18de en 19de eeuw organiseerde de adel af en toe vuurwerkspektakels tijdens belangrijke feesten.
In België speelde vuurwerk al vrij vroeg een rol bij officiële openbare feesten. In 1834 bijvoorbeeld werd er een groot vuurwerk ontstoken tijdens de laatste dag van de Nationale Feesten, die toen nog in september werden gevierd. Vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw organiseerden heel wat steden en gemeenten regelmatig vuurwerk tijdens publieke feesten.
Vandaag de dag trakteren de meeste grote steden hun inwoners op een vuurwerkspektakel op oudejaarsavond. Ook heel wat particulieren steken op dat moment vuurwerk af in hun tuin. Vaak luiden tijdens de jaarwisseling de kerkklokken en loeien er overal sirenes. Al dat lawaai diende er oorspronkelijk voor te zorgen dat de slechte geesten werden verjaagd. Vandaag de dag staat zo goed als niemand nog stil bij deze betekenis en wordt er vooral veel lawaai gemaakt omdat dat leuk wordt gevonden.
Nieuwjaarsdag
Ook op nieuwjaarsdag zelf komen families en vrienden vaak bijeen om aan elkaar gelukwensen over te brengen en om goede voornemens aan elkaar kenbaar te maken. Soms worden er zelfs geschenken uitgedeeld na het oplezen van de nieuwjaarsbrief. Velen stellen dit familiefeest echter enkele dagen uit omdat er de avond ervoor doorgaans te lang wordt gefeest. Velen brengen nieuwjaarsdag zelf dus in hun bed door.
bron: LECA